सी. के. पी. खाजाचा कानवला.
दिवाळी साजरी करताना दिवाळीच्या फराळाला दिव्यांइतकच अनन्यसाधारण महत्व आहे. आता सर्व पदार्थ वर्षभर विकत मिळत असले तरी दिवाळीचा फराळ घरी, स्वतःच्या हाताने बनवायचा आनंद काही औरच.
रव्याचा लाडू हा फराळाचा राजा असला तरी चटकदार चिवडा व खमंग चकलीच भाव खाऊन जाते. ह्या फराळात नाजुक साजुक करंजी करताना तीचे सांभाळावे लागणारे नखरे आणि फटाकड्या चकलीपुढे तीचे सौम्य सात्विकपण जरा फिकेच पडते.
पण ह्या करंजीचाच सख्खा भाऊ "खाजाचा कानवला" समस्त सी.के.पी. घरच्या फराळात अनभिषिक्त सम्राट म्हणून मिरवतो. ह्याला साठ्याची करंजी म्हणणे हा त्याचा घोर अपमान आहे. सी.के.पी. सुगरणपणाचे जे मापदंड आहेत त्यात खाजाच्या कानवल्याचे स्थान फार उच्च आहे.
कानवल्याची वेलदोडा व केशराच्या वासाने घमघमणारी चविष्ट पिठी किंवा सारण तयार करताना कानवला फुटणार नाही असे पदार्थ चोखंदळपणे त्यात घालावे लागतात. मग रवा किंवा मैदा दूधपाण्यात भिजवून तुप घालत घालत कुटायचा मऊ लोण्याइतका होईपर्यंत, ( ह्या क्रियेत सुगरणी डोळ्यासमोर नवरोबांना आणतात) मग तुपात तांदुळाची पिठी किंवा काॕर्न फ्लाॕवर घालून आपण आवडतं गाॕसिप जितकं फेसतो तस्सच भरपूर फेसायच. मग पिठाची पोळी लाटून तीला बोटाने खड्डे पाडून त्यावर फेसलेली पिठी ( मला नक्की शब्द आठवत नाही, बहुतेक साटा )पसरायची. अशा एकावर एक रंगीत पोळ्या ठेऊन त्यांची वळकटी वळायची आणि त्याच्या लाट्या करायच्या. आता हे प्रकरण भलतच नाजुक असत. कोणी तशाच दाबून लाटतात तर कोणी पगड्या वळून लाटी लाटतात. पिठ न लावता हलक्या हाताने एकाच बाजूने पुरी लाटायची. मग त्यात सारणही नाजुक हातानी पण गच्च भरायचं (खुळखुळे चालत नाहीत.) मग कानवला नीट बंद करून तुपात झार्यानी तेल उडवत एकाच बाजूने तळायचा.तळताना त्याला नाजुक पंख फुटु लागतात. जसजसे पापुद्रे सुटतात तसतसे सी.के.पी. सुगरणीच्या मनात आनंद तरंग उठु लागतात. हे अलवार कानवले तुप निथळवून अलगद ठेवावे लागतात. ही साधना पूर्ण पेशन्स् ठेऊन,एखादं तप करावं तशा भक्तिभावानी करावी लागते. त्याचं सार्थक नर्कचतुर्दशीला नैवेद्य दाखवून खाणार्यानी तोंडात टाकताच मधुर चव तोंडात घोळवत कानवला विरघळला कि वाह म्हणून डोळे मिटून दाद दिली की होते.
हे कानवला पुराण सी.के.पी.जातीचा उदोउदो करण्यासाठी नाही. प्रत्येक जातीत असे चविष्ट मानदंड असतात. एरवी जातपात मानू नये पण प्रत्येक जातीने आपली वैशिष्ट्यपूर्ण खवैय्येगिरी सर्वांशी शेअर करावी. ह्या वर्षी फेसबुकच्या कृपेमुळे असंख्य सुगरणींनी केलेले सुंदर पापुद्रे सुटलेले,रंगीत,शुभ्र,दोन रंगांचे, चटईचे,गुलाबफुलांचे असे लाखो कानवले पहायला मिळाले आणि डोळे तृप्त झाले. शतकानु शतके अशा परंपरा जपणारी आपली संस्कृती खरच थोर आहे. (कृती सांगताना काही चूकभूल झाली असल्यास सी.के.पी. सुगरणींनी कृपया माफ करावे.)
रव्याचा लाडू हा फराळाचा राजा असला तरी चटकदार चिवडा व खमंग चकलीच भाव खाऊन जाते. ह्या फराळात नाजुक साजुक करंजी करताना तीचे सांभाळावे लागणारे नखरे आणि फटाकड्या चकलीपुढे तीचे सौम्य सात्विकपण जरा फिकेच पडते.
पण ह्या करंजीचाच सख्खा भाऊ "खाजाचा कानवला" समस्त सी.के.पी. घरच्या फराळात अनभिषिक्त सम्राट म्हणून मिरवतो. ह्याला साठ्याची करंजी म्हणणे हा त्याचा घोर अपमान आहे. सी.के.पी. सुगरणपणाचे जे मापदंड आहेत त्यात खाजाच्या कानवल्याचे स्थान फार उच्च आहे.
कानवल्याची वेलदोडा व केशराच्या वासाने घमघमणारी चविष्ट पिठी किंवा सारण तयार करताना कानवला फुटणार नाही असे पदार्थ चोखंदळपणे त्यात घालावे लागतात. मग रवा किंवा मैदा दूधपाण्यात भिजवून तुप घालत घालत कुटायचा मऊ लोण्याइतका होईपर्यंत, ( ह्या क्रियेत सुगरणी डोळ्यासमोर नवरोबांना आणतात) मग तुपात तांदुळाची पिठी किंवा काॕर्न फ्लाॕवर घालून आपण आवडतं गाॕसिप जितकं फेसतो तस्सच भरपूर फेसायच. मग पिठाची पोळी लाटून तीला बोटाने खड्डे पाडून त्यावर फेसलेली पिठी ( मला नक्की शब्द आठवत नाही, बहुतेक साटा )पसरायची. अशा एकावर एक रंगीत पोळ्या ठेऊन त्यांची वळकटी वळायची आणि त्याच्या लाट्या करायच्या. आता हे प्रकरण भलतच नाजुक असत. कोणी तशाच दाबून लाटतात तर कोणी पगड्या वळून लाटी लाटतात. पिठ न लावता हलक्या हाताने एकाच बाजूने पुरी लाटायची. मग त्यात सारणही नाजुक हातानी पण गच्च भरायचं (खुळखुळे चालत नाहीत.) मग कानवला नीट बंद करून तुपात झार्यानी तेल उडवत एकाच बाजूने तळायचा.तळताना त्याला नाजुक पंख फुटु लागतात. जसजसे पापुद्रे सुटतात तसतसे सी.के.पी. सुगरणीच्या मनात आनंद तरंग उठु लागतात. हे अलवार कानवले तुप निथळवून अलगद ठेवावे लागतात. ही साधना पूर्ण पेशन्स् ठेऊन,एखादं तप करावं तशा भक्तिभावानी करावी लागते. त्याचं सार्थक नर्कचतुर्दशीला नैवेद्य दाखवून खाणार्यानी तोंडात टाकताच मधुर चव तोंडात घोळवत कानवला विरघळला कि वाह म्हणून डोळे मिटून दाद दिली की होते.
हे कानवला पुराण सी.के.पी.जातीचा उदोउदो करण्यासाठी नाही. प्रत्येक जातीत असे चविष्ट मानदंड असतात. एरवी जातपात मानू नये पण प्रत्येक जातीने आपली वैशिष्ट्यपूर्ण खवैय्येगिरी सर्वांशी शेअर करावी. ह्या वर्षी फेसबुकच्या कृपेमुळे असंख्य सुगरणींनी केलेले सुंदर पापुद्रे सुटलेले,रंगीत,शुभ्र,दोन रंगांचे, चटईचे,गुलाबफुलांचे असे लाखो कानवले पहायला मिळाले आणि डोळे तृप्त झाले. शतकानु शतके अशा परंपरा जपणारी आपली संस्कृती खरच थोर आहे. (कृती सांगताना काही चूकभूल झाली असल्यास सी.के.पी. सुगरणींनी कृपया माफ करावे.)
विशाखा टिपणीस.
८/११/२०१८
८/११/२०१८
No comments:
Post a Comment